Nadgodziny kadry zarządzającej 

Pracowników kadry zarządzającej obowiązują szczególne zasady rozliczenia pracy w godzinach nadliczbowych. Przypominamy ważne orzeczenie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym pracownikom kadry zarządzającej co do zasady nie przysługuje wynagrodzenie i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.

Pracownikom kadry zarządzającej w zakładzie pracy należy się wynagrodzenie i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, pod warunkiem, że pracę poza normalnymi godzinami wykonywali stale i systematycznie. Jeżeli pracę ponadwymiarową wykonują tylko doraźnie, a praca ta nie jest wyrównana czasem wolnym, świadczą ją bezpłatnie. Takie wnioski płyną z postanowienia Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 2021 r. (I PSK 71/21). 

Postępowanie dotyczyło pracownika kadry zarządzającej, który pozwał pracodawcę o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych. W uzasadnieniu, pracownik powoływał się na nieprawidłową organizację pracy przez pracodawcę, która miała zmuszać go do stałej pracy w godzinach nadliczbowych. Oceniając sprawę, Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownikom kadry zarządzającej co do zasady nie przysługuje wynagrodzenie ani dodatek z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, jeżeli pracę taką wykonują w razie konieczności (z zastrzeżeniem pracy w niedziele i święta, za którą nie otrzymali innego dnia wolnego).

Z tego względu, wynagrodzenie za pracę w nadgodzinach byłoby pracownikowi należne, gdyby wykazał, że zła organizacja pracy u pracodawcy oraz nałożone obowiązki wymuszały wykonywanie przez niego pracy stale w godzinach nadliczbowych. Pracownik tego jednak nie udowodnił. Sąd Najwyższy stwierdził, że doraźna, ponadwymiarowa praca pracowników należących do kadry zarządzającej, która nie jest wyrównana czasem wolnym, jest pracą bezpłatną.

Postanowienie Sądu Najwyższego ma istotne znaczenie w ocenie potencjalnych roszczeń o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych pracowników kadry zarządzającej.

Przede wszystkim, pracownik kadry zarządzającej, będzie miał prawo do wynagrodzenia pod warunkiem, że pracę w czasie ponadnormatywnym wykonywał stale, a nie doraźnie oraz, jeżeli taki stan rzeczy wynikał z wadliwej organizacji pracy u pracodawcy.

Co więcej, praca w godzinach nadliczbowych musi być rzeczywiście i efektywnie wykonywana; nie wystarczy, że pracownik po prostu przebywa w pracy. Szczególnie istotne jest, że w razie sporu, to na pracowniku będzie ciążył dowód wykazania tych okoliczności.

Zgodnie z przepisami prawa pracy, praca w godzinach nadliczbowych powinna wynikać z potrzeb pracodawcy i być wykonywana za jego zgodą. Zasady wynagradzania za pracę w nadgodzinach pracowników kadry zarządzającej różnią się znacznie od zasad dotyczących pozostałych pracowników. Sąd Najwyższy potwierdził, że doraźna praca ponadwymiarowa (niewyrównana czasem wolnym) świadczona przez kierowników jest pracą bezpłatną.

Z perspektywy kodeksu pracy

Zgodnie z art. 128 § 2 pkt 2 kodeksu pracy przez pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy należy rozumieć pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych. Pracownikiem kierującym zakładem pracy może być kierownik czy dyrektor. Kierownictwo może być jednak także wieloosobowe, a najczęstszym przykładem tego rodzaju jest zarząd w spółce kapitałowej.

Na podstawie art. 1514 § 1 kodeksu pracy pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, z zastrzeżeniem § 2.

Zgodnie bowiem z art. 1514 § 2 w drodze wyjątku kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych w wysokości określonej w art. 1511 § 1, jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy.

Takiej regulacji nie wprowadzono w przypadku pracowników zarządzających, więc ich nadgodziny wynikające ze stanu konieczności nie rodzą prawa do rekompensaty niezależnie od tego, kiedy wystąpiły.

Z perspektywy praktyki

Pozbawienie pracowników zarządzających zakładem pracy oraz kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych prawa do rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych nie oznacza, że mogą oni świadczyć nadliczbową pracę bez ograniczeń.

Ustawodawca posłużył się zwrotem "w razie konieczności", co należy rozumieć w ten sposób, że wykonywanie pracy ponad normę przez wyżej wymienionych pracowników powinno ograniczać się do wyjątkowych sytuacji, a co za tym idzie występować sporadycznie. 

Dla transparentności zdarzeń rekomendujemy, aby w zakładowym regulaminie pracy ustalić wykaz stanowisk zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, które wiążą aię z wykonywaniem, w razie konieczności, pracy poza normalnymi godzinami pracy, bez prawa do oddzielnego wynagrodzenia z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.

• Informację przygotowała

Jana Jaworska, praktyk HR, coach ICC, trener biznesu