Specustawa Ukraina - aktualizacja z dnia 09.03.2022

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. TUTAJ szczegóły.

Specustawa ma określać szczególne zasady legalizacji pobytu i pracy obywateli Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi.

Projekt ustawy jest aktualnie przedmiotem obrad Sejmu.

Nowe rozwiązania mają wejść w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw i będą obowiązywać, co do zasady, z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 r.

Poniżej prezentujemy najważniejsze założenia projektu:

• [Legalizacja pobytu]

Jeżeli obywatel Ukrainy, który w związku z działaniami wojennymi, wjechał legalnie na terytorium Polski w okresie od 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w rozporządzeniu, które zostanie wydane w tej sprawie, oraz deklaruje zamiar pozostania w Polsce – jego pobyt uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 r.

Powyższe nie ma zastosowania do obywateli Ukrainy, którzy posiadają:

• zezwolenie na pobyt stały,
• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
• zezwolenie na pobyt czasowy,
• status uchodźcy,
• ochronę uzupełniającą,
• zgodę na pobyt tolerowany;

oraz osób, które:

• złożyły w Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone,
• zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 28 ust. 1 lub art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą
• w sytuacji, w której wjazd obywatela Ukrainy nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, Komendant Główny Straży Granicznej rejestruje pobyt obywatela Ukrainy na jego wniosek, złożony w siedzibie organu gminy. Zarejestrowanie pobytu następuje na wniosek obywatela Ukrainy, złożony nie później niż 60 dni od dnia wjazdu do Polski.
• jeżeli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej lub zezwolenia na pobyt czasowy przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. – okres pobytu na tej podstawie oraz okres ważności wydanych dokumentów – ulegają przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 r. Wymienione dokumenty w okresie przedłużenia nie uprawniają do przekraczania granicy.
• pobyt obywatela Ukrainy, któremu komendant placówki Straży Granicznej na odcinku granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą zezwolił na wjazd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (zgoda Komendanta Głównego Straży Granicznej na wjazd na terytorium RP na okres do 15 dni), uznaje się za legalny do dnia 31 grudnia 2022 r.

• [Legalizacja pracy]

Obywatel Ukrainy będzie uprawniony do wykonywania pracy w Polsce w okresie legalnego pobytu zgodnie z obowiązującymi przepisami, gdy:

• jego pobyt jest legalny na podstawie przepisów specustawy (wjazd do Polski od 24 lutego 2022 r.),
• jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

– jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi za pośrednictwem praca.gov.pl w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi.

• [Możliwość uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy]

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt został uznany za legalny na gruncie przepisów specustawy, udziela się, na jego wniosek, zezwolenia na pobyt czasowy. Ma być ono udzielone jednorazowo na okres 3 lat, licząc od dnia wydania decyzji.

Wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, obywatel Ukrainy składa nie wcześniej niż przed upływem 9 miesięcy od dnia wjazdu, a nie później niż 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r.

Obywatel Ukrainy, któremu udzielono zezwolenia na pobyt czasowy, jest uprawniony do wykonywania pracy w Polsce bez konieczności posiadana zezwolenia na pracę.

• [Świadczenia socjalne]

Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany na podstawie specustawy za legalny przysługuje prawo do:

1. świadczeń rodzinnych, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 111 oraz z 2021 r. poz. 1162, 1981, 2105 i 2270), w tym np. zasiłek rodzinny, jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, świadczenie opiekuńcze,
2. świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2019 r. poz. 2407 oraz z 2021 r. poz. 1162, 1981 i 2270), jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

• świadczenia dobry start, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 187a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2022 r. poz. 447), jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

1. rodzinnego kapitału opiekuńczego, o którym mowa w ustawie z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym (Dz. U. poz. 2270), jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
2. dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, o którym mowa w art. 64c ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2021 r. poz. 75, 952 i 2270)

– odpowiednio na zasadach i w trybie określonych w tych przepisach, z wyłączeniem warunku posiadania karty pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”.

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na mocy specustawy przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości:

• 500 zł dla osoby samotnie gospodarującej

lub

• 300 zł na osobę w rodzinie

– przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.

Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia pieniężnego składa się na piśmie w ośrodku pomocy społecznej albo w centrum usług społecznych, gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy.

Każdy podmiot, w szczególności osoba fizyczna prowadząca gospodarstwo domowe, która zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną będzie mogła otrzymać świadczenie na podstawie umowy zawartej z gminą. Świadczenie to będzie mogło być wypłacane maksymalnie przez 60 dni, a jego wysokość zostanie określona w rozporządzeniu Rady Ministrów. Przewiduje się, że będzie to 40 zł dziennie, czyli ok. 1200 zł miesięcznie.

• [Opieka medyczna]

Obywatel Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie specustawy jest uprawniony do opieki medycznej udzielanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obejmującej świadczenia opieki zdrowotnej na zasadach i w zakresie, w jakim osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym przysługuje prawo do świadczeń na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.[1]), z wyłączeniem:

• leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej,
• podania produktów leczniczych wydawanych świadczeniobiorcom w ramach programów polityki zdrowotnej ministra właściwego do spraw zdrowia.

• [Edukacja] W ramach tego pakietu proponuje się następujące:

1. Obywatelowi polskiemu albo obywatelowi Ukrainy, (który wjechał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), który był studentem uczelni działającej na terytorium Ukrainy i który oświadczy, że w tym dniu studiował na określonym roku studiów na danym kierunku i poziomie studiów w uczelni działającej na terytorium Ukrainy i nie dysponuje dokumentami poświadczającymi okresy studiów, zdane egzaminy, zaliczenia lub praktyki zawodowe, wydanymi przez tę uczelnię

-w takiej sytuacji, mogą zostać uznane odpowiednie okresy tych studiów w drodze weryfikacji osiągniętych efektów uczenia się.

1. W celu zapewnienia kształcenia i wychowania dzieciom lub uczniom będącym obywatelami Ukrainy mogą być tworzone inne lokalizacje prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowane organizacyjnie szkołom. Jednostka samorządu terytorialnego, na terenie której zapewnia się kształcenie i wychowanie dzieciom lub uczniom będącym obywatelami Ukrainy może zorganizować tym dzieciom i uczniom bezpłatny transport do miejsca, w którym zapewnia się im kształcenie i wychowanie. W przypadku zorganizowania tego transportu jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana zapewnić opiekę w czasie przewozu.

• Od obywatela Ukrainy, będącego studentem uczelni publicznej nadzorowanej przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, nie pobiera się opłat za usługi edukacyjne związane z kształceniem cudzoziemców na studiach stacjonarnych w języku polskim.

1. Od obywatela polskiego, który:

• w dniu 24 lutego 2022 r. był studentem studiów przygotowujących do wykonywania zawodów, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 1–8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, w uczelni działającej na terytorium Ukrainy, oraz
• został przyjęty przez uczelnię polską na studia na kierunku odpowiadającym odbywanym przez niego studiom, o których mowa w pkt 1,

- opłaty za usługi edukacyjne związane z kształceniem na studiach niestacjonarnych albo studiach w języku obcym pobiera się w wysokości nieprzekraczającej wysokości opłat za kształcenie dotychczas ponoszonych w uczelni działającej na terytorium Ukrainy.

1. Obywatel Ukrainy, będący studentem może ubiegać się o stypendium socjalne oraz o kredyt studencki poprzez złożenie oświadczenie o sytuacji rodzinnej i materialnej.

• [Małoletni pozostający w Polsce bez opieki]

Dla małoletniego bez opieki, którego pobyt został zalegalizowany na warunkach określonych w specustawie, sąd właściwy ze względu na miejsce pobytu małoletniego ustanawia tymczasowego opiekuna.

Postępowanie o ustanowienie tymczasowego opiekuna może być wszczęte na wniosek lub z urzędu.

Uprawnionym do złożenia wniosku są:

• Straż Graniczna,
• organ gminy,
• Policja,
• przedstawiciele organizacji międzynarodowych lub pozarządowych zajmujących się udzielaniem cudzoziemcom pomocy;
• prokurator;
• opiekun faktyczny ujawniony w rejestrze, o którym mowa w art. 3 ustawy.

Sąd, po ustanowieniu tymczasowego opiekuna, zawiadamia o tym organ gminy, który zarejestrował pobyt małoletniego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

• [Kwestie podatkowe]

Zwalnia się od podatku od spadków i darowizn nabycie w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy własności rzeczy lub praw majątkowych przez osoby fizyczne będące obywatelami Ukrainy, które w tym okresie przybyły z terytorium Ukrainy, na skutek toczących się na tym terytorium działań wojennych, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

• Informację przygotowała

Jana Jaworska, praktyk HR, coach ICC, trener biznesu