Specustawa Ukraina uchwalona - aktualizacja z dnia 14.03.2022

Sejm uchwalił ustawę o pomocy obywatlemom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, a 12 marca Prezydent RP podpisał ustawę – z pełną treścią można zapoznać się TUTAJ

Tzw. specustawa określa szczególne zasady legalizacji pobytu i pracy obywateli Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi.

Nowe rozwiązania wchodzą w życie z dniem 12 marca 2022 i obowiązują z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 r.

16 marca w urzędach rusza rejestracja obywateli Ukrainy, którzy chcą uzyskać numer PESEL i pozostać legalnie w Polsce.

16 marca również mieszkańcy, którzy przyjęli uchodźców z Ukrainy do własnych domów, będą mogli składać wnioski o refinansowanie kosztów ich pobytu (40 zł za dzień za osobę).

Poniżej prezentujemy najważniejsze założenia nowych regulacji:

• [Legalizacja pobytu]

Jeżeli obywatel Ukrainy, który w związku z działaniami wojennymi, wjechał legalnie na terytorium Polski w okresie od 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przepisach wydanych na podstawie ustawy, które zostanie wydane w tej sprawie, oraz deklaruje zamiar pozostania w Polsce – jego pobyt uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 r.

Czyli 24 lutego 2022 r. - 24 sierpnia 2023 r.

Za legalny uznawany będzie także pobyt dziecka urodzonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez matkę – obywatelkę Ukrainy według definicji specustawy.

Powyższe nie ma zastosowania do obywateli Ukrainy, którzy posiadają:

• zezwolenie na pobyt stały,
• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
• zezwolenie na pobyt czasowy,
• status uchodźcy,
• ochronę uzupełniającą,
• zgodę na pobyt tolerowany;

oraz osób, które:

• złożyły w Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone,
• zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 28 ust. 1 lub art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą

W sytuacji, w której wjazd obywatela Ukrainy nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, Komendant Główny Straży Granicznej rejestruje pobyt obywatela Ukrainy na jego wniosek, złożony w siedzibie organu gminy. Zarejestrowanie pobytu następuje na wniosek obywatela Ukrainy, złożony nie później niż 60 dni od dnia wjazdu do Polski.

W przypadku obywatela Ukrainy nieposiadającego pełnej zdolności do czynności prawnych wniosek o zarejestrowanie pobytu na terytoriom Rzeczypospolitej Polskiej składa przedstawiciel ustawowy albo osoba sprawująca faktyczną pieczę nad dzieckiem.

Uwaga! Wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go uprawnień gwarantowanych specustawą.

• [PESEL]

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny zgodnie z reguacjami specustawy, na podstawie wniosku złożonego w dowolnym organie wykonawczym gminy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nadaje się numer PESEL.

Wniosek składa się w siedzibie organu gminy w postaci papierowej.

Dla małoletnich wniosek składa jedno z rodziców, opiekun, kurator lub opiekun tymczasowy.

Do wniosku dołącza się fotografię oraz przy jego złożeniu pobiera odciski palców.

Organ gminy potwierdza tożsamość na podstawie dokumentu podróży, Karty Polaka lub innego dokumentu ze zdjęciem umożliwiającego ustalenie tożsamości, a w przypadku osób, które nie ukończyły 18. roku życia, również dokumentu potwierdzającego urodzenie, i wprowadza dane do rejestru PESEL.

W przypadku braku ww. dokumentów trzeba będzie złożyć oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

• [Profil zaufany]

W przypadku podania numeru telefonu, adresu e-mail oraz udzielania stosownych zgód, zostanie utworzony automatycznie profil zaufany dla obywatela Ukrainy.

Identyfikator użytkownika profilu zaufanego jest tworzony automatycznie, w sposób ustalony przez ministra właściwego do spraw informatyzacji i przekazywany osobie wnioskującej na adres poczty elektronicznej podany we wniosku lub w postaci wydruku potwierdzenia utworzenia profilu zaufanego.

• [Legalizacja pracy]

Ustawa zakłada, że obywatele Ukrainy, którzy wjechali do Polski od 24 lutego 2022r. z powodu zagrożenia wojną, a także obywatele Ukrainy, którzy do tej pory przebywali i pracowali w Polsce będą mogli pracować bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy. Obywatel Ukrainy, który obecnie pracuje w Polsce na podstawie zezwolenia lub oświadczenia, może bez dodatkowych obowiązków dalej wykonywać pracę. TUTAJ więcej szczegółów.

Zgodnie z regulacjami specustawy, obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w przypadku gdy:

• jego pobyt jest legalny na podstawie przepisów specustawy (wjazd do Polski od 24 lutego 2022 r.),
• jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

– jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi za pośrednictwem praca.gov.pl w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi.

• [podejmowanie działalności gospodarczej]

Obywatele Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie specustawy lub ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy, z zastrzeżeniem że uprawnienie to przysługuje pod warunkiem uzyskania przez obywatela Ukrainy numeru PESEL.

• [Zezwolenie na pobyt czasowy]

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt został uznany za legalny na gruncie przepisów specustawy, udziela się, na jego wniosek, zezwolenia na pobyt czasowy. Ma być ono udzielone jednorazowo na okres 3 lat, licząc od dnia wydania decyzji.

Wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, obywatel Ukrainy składa nie wcześniej niż przed upływem 9 miesięcy od dnia wjazdu, a nie później niż 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r.

Obywatel Ukrainy, któremu udzielono zezwolenia na pobyt czasowy, jest uprawniony do wykonywania pracy w Polsce bez konieczności posiadana zezwolenia na pracę.

• [Legalizacja pobytu – przedłużenie]

Jeżeli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej lub zezwolenia na pobyt czasowy przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., okres pobytu na podstawie tej wizy/zezwolenia oraz okres ważności tej wizy/zezwolenia ulegają przedłużeniu z mocy prawa o okres 18 miesięcy.

W takim przypadku, w dokumencie podróży obywatela Ukrainy nie umieszcza się nowej naklejki wizowej. Nie wydaje się ani nie wymienia karty pobytu.

Wiza krajowa oraz karta pobytu w okresie przedłużenia okresu pobytu oraz okresu ważności nie uprawniają do przekraczania granicy.

Pobyt obywatela Ukrainy, któremu komendant placówki Straży Granicznej na odcinku granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą zezwolił na wjazd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (zgoda Komendanta Głównego Straży Granicznej), uznaje się za legalny przez okres 18 miesięcy.

• [Opieka nad małoletnim]

Małoletniego obywatela Ukrainy, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez opieki osób dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z prawem obowiązującym w Rzeczypospolitej Polskiej, reprezentuje oraz sprawuje pieczę nad jego osobą i majątkiem opiekun tymczasowy.

Opiekun tymczasowy, o ile przy jego ustanowieniu nie określono inaczej zakresu jego praw i obowiązków, jest upoważniony do reprezentowania małoletniego oraz sprawowania pieczy nad jego osobą i majątkiem. Opiekun tymczasowy powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego

Opiekuna tymczasowego ustanawia sąd opiekuńczy właściwy ze względu na miejsce pobytu małoletniego.

Postępowanie o ustanowienie opiekuna tymczasowego może być wszczęte na wniosek lub z urzędu.

• [Świadczenia socjalne]

Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany na podstawie specustawy za legalny przysługuje prawo do:

1. świadczeń rodzinnych, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 111 oraz z 2021 r. poz. 1162, 1981, 2105 i 2270), w tym np. zasiłek rodzinny, jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, świadczenie opiekuńcze,
2. świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2019 r. poz. 2407 oraz z 2021 r. poz. 1162, 1981 i 2270), jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

• świadczenia dobry start, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 187a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2022 r. poz. 447), jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

1. rodzinnego kapitału opiekuńczego, o którym mowa w ustawie z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym (Dz. U. poz. 2270), jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
2. dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, o którym mowa w art. 64c ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2021 r. poz. 75, 952 i 2270)

– odpowiednio na zasadach i w trybie określonych w tych przepisach, z wyłączeniem warunku posiadania karty pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”.

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na mocy specustawy przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości:

• 300 zł na osobę

– przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.

Warunek – wpisany do rejestru PESEL

Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia pieniężnego składa się na piśmie w ośrodku pomocy społecznej albo w centrum usług społecznych, gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy.

Każdy podmiot, w szczególności osoba fizyczna prowadząca gospodarstwo domowe, która zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną będzie mogła otrzymać świadczenie na podstawie umowy zawartej z gminą. Świadczenie to będzie mogło być wypłacane maksymalnie przez 60 dni, a jego wysokość zostanie określona w rozporządzeniu Rady Ministrów. Przewiduje się, że będzie to 40 zł dziennie, czyli ok. 1200 zł miesięcznie.

• [Opieka medyczna]

Obywatel Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie specustawy jest uprawniony do opieki medycznej udzielanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obejmującej świadczenia opieki zdrowotnej na zasadach i w zakresie, w jakim osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym przysługuje prawo do świadczeń na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285, z późn. zm.[1]), z wyłączeniem:

• leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej,
• podania produktów leczniczych wydawanych świadczeniobiorcom w ramach programów polityki zdrowotnej ministra właściwego do spraw zdrowia.

• [Edukacja] W ramach tego pakietu proponuje się następujące:

1. Obywatelowi polskiemu albo obywatelowi Ukrainy, (który wjechał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), który był studentem uczelni działającej na terytorium Ukrainy i który oświadczy, że w tym dniu studiował na określonym roku studiów na danym kierunku i poziomie studiów w uczelni działającej na terytorium Ukrainy i nie dysponuje dokumentami poświadczającymi okresy studiów, zdane egzaminy, zaliczenia lub praktyki zawodowe, wydanymi przez tę uczelnię

-w takiej sytuacji, mogą zostać uznane odpowiednie okresy tych studiów w drodze weryfikacji osiągniętych efektów uczenia się.

1. W celu zapewnienia kształcenia i wychowania dzieciom lub uczniom będącym obywatelami Ukrainy mogą być tworzone inne lokalizacje prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowane organizacyjnie szkołom. Jednostka samorządu terytorialnego, na terenie której zapewnia się kształcenie i wychowanie dzieciom lub uczniom będącym obywatelami Ukrainy może zorganizować tym dzieciom i uczniom bezpłatny transport do miejsca, w którym zapewnia się im kształcenie i wychowanie. W przypadku zorganizowania tego transportu jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana zapewnić opiekę w czasie przewozu.

• Od obywatela Ukrainy, będącego studentem uczelni publicznej nadzorowanej przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, nie pobiera się opłat za usługi edukacyjne związane z kształceniem cudzoziemców na studiach stacjonarnych w języku polskim.

1. Od obywatela polskiego, który:

• w dniu 24 lutego 2022 r. był studentem studiów przygotowujących do wykonywania zawodów, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 1–8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, w uczelni działającej na terytorium Ukrainy, oraz
• został przyjęty przez uczelnię polską na studia na kierunku odpowiadającym odbywanym przez niego studiom, o których mowa w pkt 1,

- opłaty za usługi edukacyjne związane z kształceniem na studiach niestacjonarnych albo studiach w języku obcym pobiera się w wysokości nieprzekraczającej wysokości opłat za kształcenie dotychczas ponoszonych w uczelni działającej na terytorium Ukrainy.

1. Obywatel Ukrainy, będący studentem może ubiegać się o stypendium socjalne oraz o kredyt studencki poprzez złożenie oświadczenie o sytuacji rodzinnej i materialnej.

• [Kwestie podatkowe]

Zwalnia się od podatku od spadków i darowizn nabycie w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy własności rzeczy lub praw majątkowych przez osoby fizyczne będące obywatelami Ukrainy, które w tym okresie przybyły z terytorium Ukrainy, na skutek toczących się na tym terytorium działań wojennych, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Obywatele Ukrainy przybywający do Polski na skutek działań wojennych, będą również zwolnieni z podatku dochodowego (PIT) od świadczeń uzyskiwanych od osób fizycznych i firm. W związku z tym nie będą płacić PIT od pomocy polegającej np. na udostępnieniu lokalu mieszkalnego, zapewnieniu wyżywienia oraz sfinansowaniu leczenia. Preferencja obowiązywać będzie od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r.

• [Koszty uzyskania przychodu - CIT]

Art. 38w. 1. Kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn przekazanych w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy:

1) organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium Ukrainy,

2) jednostkom samorządu terytorialnego,

3) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,

4) podmiotom wykonującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego

– o ile koszty wytworzenia lub cena nabycia nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne.

Kosztem uzyskania przychodów są koszty poniesione z tytułu nieodpłatnego świadczenia, którego celem jest przeciwdziałanie skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy, realizowanego w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. na rzecz podmiotów wymienionych w ust. 1, o ile nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne.

Art. 38x. Do przychodów nie zalicza się wartości darowizn i nieodpłatnych świadczeń, o których mowa w art. 38w, otrzymanych w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. przez podatników, o których mowa w art. 38w ust. 1.

• Informację przygotowała

Jana Jaworska, praktyk HR, coach ICC, trener biznesu