TAX
21 kwietnia 2021

Likwidacja Spółki z o.o.

Likwidacja spółki z o.o., droga przez mękę?

Moment w którym podejmujemy decyzję o likwidacji spółki już sam w sobie jest trudny, ponieważ postanawiamy zamknąć jakiś etap naszej działalności, która w przeszłości była dla nas nadzieją? W którą wkładaliśmy naszą pracę i serce. Z której czerpaliśmy jednocześnie ją rozwijając. Dodatkowo przed nami niełatwy etap do przebrnięcia skomplikowanych i problematycznych aspektów prawnych, ekonomicznych likwidacji spółki z o.o. Artykuł ma na celu wskazać drogę, przybliżyć tę kłopotliwą, czy wręcz drażliwą sferę zawiłego do przebrnięcia procesu w sposób zrozumiały i prosty.

Pojęcia „likwidacja spółki” i jej „rozwiązanie” są według Rozdziału 6 Kodeksu spółek handlowych nierozłączne, tam też jest podana informacja o sposobach i postępowaniu przy jej likwidacji. Zatem wedle zapisów tam ujętych rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu jej likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru. Już samo to skomplikowane pojęciowo podejście wskazuje na duży formalizm i wieloetapowość tej procedury, warto się z nią zapoznać a szczególnie z jej zasadami, gdyż nieświadomość ich może przysporzyć kłopotów, a nawet doprowadzić do utraty majątku przez osoby formalnie wpisane do KRS-u stanowiące zarząd spółki lub w szczególnych przypadkach jej wspólników. Istotny jest moment zgłoszenia wniosku do właściwego sądu, jeżeli spółce grozi likwidacja w wyniku np. upadłości.

Upadłość spółki a jej likwidacja odpowiedzialność i zagrożenia

Przypomnijmy, że za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zarząd odpowiada całym swoim (nie spółki) majątkiem, reguluje to art. 299 KSH § 1. „Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania”. Jest to odpowiedzialność o charakterze odszkodowawczym (Sąd Najwyższy w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów o sygnaturze III CZP 72/2008 z dnia 7 listopada 2008 r.) a istotą tej odpowiedzialności jest fakt, że sam ( nie kto inny) członek zarządu jest zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej wierzycielowi. Aczkolwiek, w pewnych okolicznościach istnieje możliwość uwolnienia się od tej odpowiedzialności wskutek wykazania braku szkody po stronie wierzyciela spółki. Jednakże nie jest to jedyna odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki istnieje bowiem ryzyko ponoszenia odpowiedzialności karnej, która ciąży na każdym członku zarządu w przypadku umyślonego działania na szkodę spółki, za co grozi kara do 5 lat pozbawienia wolności. Do tego zalicza się również sytuację, gdy zarząd nie złożył we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. W takim przypadku sąd może orzec szereg bardzo dotkliwych kar takich jak: grzywnę, pozbawienie lub ograniczenie wolności, a także pozbawić członka zarządu spółki prawa do prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji: członka zarządu, rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, spółdzielni, fundacji, stowarzyszeniu, przedsiębiorstwie państwowym na okres od 3 do 10 lat.

Podsumowując, mimo, że mamy do czynienia ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością to sformułowanie to nie wyklucza odpowiedzialności solidarnej, odszkodowawczej, karnej zarządu szczególnie za zobowiązania wobec osób trzecich i również wobec spółki, a także łącznego za zobowiązania zarządu i jej wspólników.

W jaki sposób ograniczyć taką odpowiedzialność?

Prawo reguluje tę kwestię w art. 299 §2 KSH , mianowicie odpowiedzialność zarządu spółki z o.o. za zobowiązania spółki w stosunku do osób trzecich może zostać ograniczona, jeśli członkowie spółki wykażą, że:

we właściwym czasie został zgłoszony wniosek o ogłoszenie upadłości lub likwidacji albo rozpoczęto postępowanie układowe,
niezłożenie wyżej wymienionych wniosków nastąpiło bez winy członków zarządu,
niezłożenie wniosków w odpowiednim czasie nie spowodowało szkody dla wierzycieli.

Wyłączenie odpowiedzialności członka zarządu występuje również, gdy:

żądanie ogłoszenia upadłości złożone było przez wierzyciela spółki (wyrok Sądu Najwyższego z 12 marca 2010 r., III CSK 118/09);
braku winy w każdej postaci np. z winy nieumyślnej. Jeżeli wystąpił brak możliwości stwierdzenia istnienia podstawy do ogłoszenia upadłości, a przesłanki o niej faktycznie wystąpiły, pomimo dołożenia należytej staranności przez członka zarządu (wyrok Sądu Najwyższego z 6 maja 2009 r., II CSK 661/08). Jednakże wystąpienie tych okoliczności bada sąd i decyduje o wyłączeniu odpowiedzialności członka zarządu.

Który czas, jakie okoliczności są tymi właściwymi dla zgłoszenia wniosku do sądu?

Według praktyki gospodarczej wniosek ten powinien być wniesiony w terminie 30 dni od momentu, w którym spółka znalazła się w trudnej sytuacji materialnej, co oznacza, że nie ma środków na spłatę swoich bieżących zobowiązań i sytuacja ta może utrzymywać się w dłuższym okresie czasu, ale spółka dysponuje jeszcze majątkiem. Według Sądu Najwyższego (wyrok z 24 września 2008 roku, II CSK 142/08) za „właściwy czas” nie może być uznany w rozumieniu art. 299 § 2 KSH moment, w którym majątek spółki nie wystarcza nawet na częściowe zaspokojenie wierzycieli i kosztów postępowania upadłościowego. W tym momencie należy mieć świadomość, że spółka już jest bankrutem i będzie bardzo trudno uchylić się zarządowi od odpowiedzialności! Tym właściwym czasem na zgłoszenie wniosku o upadłość jest okres wcześniejszy, w którym spółka posiada jeszcze majątek pozwalający na przynajmniej częściowe zaspokojenie wierzycieli w postępowaniu upadłościowym. Jak zdefiniować ten punkt, jakie okoliczności muszą wystąpić aby tego momentu po prostu nie przegapić. Dobrze jest jeśli te okoliczności alarmowe dla zarządu spółki zostały sformułowane w umowie spółki. Jeżeli takich zapisów nie ma (chociażby nie ma takich zapisów we wzorcu umowy spółki na portalu S24) to w którym czasie podjąć stosowne działania? Przyjmuje się, że alarmową przesłanką jest wystąpienie straty przewyższającej sumę kapitału zapasowego i środków rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego, a także nie występuje, lub nie wystąpi sytuacja gospodarcza, która w najbliższym okresie czasu pozwoli na odrobienie strat i spłaty zobowiązań spółki. Jeśli nie ma takiej nadziei to zarząd musi niezwłocznie zwołać Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników w celu powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki. O rozwiązaniu spółki decyduje bezwzględna większość głosów chyba, że w umowie spółki są bardziej restrykcyjne zapisy.

Oprócz tego, takimi przesłankami mogą być zapisy, regulacje w umowie spółki w oparciu, o które może nastąpić jej rozwiązanie, uchwała wspólników o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, wymaga to potwierdzenia zmiany umowy spółki/protokołem sporządzonym przez notariusza.

Drobna uwaga dla ważności podjętych działań w przypadku spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy generowanego z systemu S24, uchwała wspólników o jej rozwiązaniu powinna być opatrzona przez wszystkich wspólników kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.

Aspekty techniczne i praktyczne procesu likwidacji

Jeśli spółce nie grozi upadłość to kolejnym krokiem w celu jej likwidacji (po podjęciu uchwały o rozwiązaniu spółki) jest złożenie wniosku do właściwego dla siedziby spółki sądu na zasadach ogólnych wynikających z art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, który powinien zawierać (łącznie) co najmniej następujące elementy: decyzję wspólników o rozwiązaniu spółki; decyzję o postawieniu spółki w stan likwidacji, decyzję kto będzie sprawował funkcję likwidatorów spółki, gdy wspólnicy chcą ustanowić likwidatorami tylko niektórych z dotychczasowych członków zarządu lub osoby nie wchodzące do tej pory w skład zarządu.

Wniosek składa się na formularzu KR- Z61 załączając: dokumenty potwierdzające rozwiązanie spółki - uchwałę wspólników, uchwałę o powołaniu likwidatorów, zgody likwidatorów na pełnienie funkcji, załączniki to KRS-ZR: LIKWIDATOR, ZARZĄDCA, PRZEDSTAWICIEL / REPREZENTANT UPADŁEGO. KRS-ZK: ZMIANA - ORGANY PODMIOTU / WSPÓLNICY UPRAWNIENI DO REPREZENTOWANIA SPÓŁKI. Odwołanie Prokury KRS-ZL: ZMIANA- PROKURENCI, PEŁNOMOCNICY SPÓŁDZIELNI, PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWEGO, INSTYTUTU BADAWCZEGO

Jeszcze drobna uwaga (art. 284 KSH) otwarcie likwidacji spółki powoduje wygaśnięcie prokury i w okresie likwidacji nie może być ustanowiona prokura. Dodatkowo likwidatorzy powinni też złożyć przed sądem poświadczone za zgodność wzorów podpisów, chyba, że wzory te w sądzie złożyli wcześniej.

Do wniosku należy dołączyć dowód opłat wniesionych na rachunek właściwego dla spółki sądu rejestrowego opłatę (art. 55 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o KRS, tekst jednolity Dz.U. z 2019 r. 1500). Opłatę stałą w kwocie 250 złotych pobiera się od wniosku o dokonanie zmiany wpisu dotyczącego podmiotu wpisanego do rejestru przedsiębiorców KRS tradycyjną metodą, lub opłatę stałą w kwocie 200 złotych pobiera się od wniosku o zarejestrowanie w rejestrze przedsiębiorców w KRS zmiany dotyczącej spółki jawnej, spółki komandytowej oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która została wpisana przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym.

Oprócz tego należy uiścić opłatę 100 zł za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (par. 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie wydawania i rozpowszechniania Monitora Sądowego i Gospodarczego, Dz.U. 2017 poz. 1957) na rachunek sądu rejestrowego przyjmujący wniosek o ogłoszenie upadłości oraz wypełnić i złożyć w sądzie rejestrowym formularz MSIG-M1 – wniosek o publikację ogłoszenia w monitorze sądowym i gospodarczym dostępny pod adresem: https://bip.ms.gov.pl/Data/Files/_public/bip/monitor/formularze/wzor-formularza-wniosku-o-publikacje-ogloszenia-w-monitorze-sadowym-i-gospodarczym-msig-m1.pdf.

Dodatkowo trzeba złożyć do MSiG treść ogłoszenia o wezwaniu wierzycieli spółki (art. 279 KSH) do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia tego ogłoszenia. Wysokość opłat za pozostałe ogłoszenia i obwieszczenia ustalona jest od ilość znaków, którymi są litery, cyfry, znaki przestankowe i odstępy między wyrazami, licząc (obecnie) po 0,70 zł za jeden znak, nie mniej niż 60 zł za ogłoszenie (par 6 ust. 3 w/w rozporządzenia).

Należy mieć na uwadze inne nośniki informacyjne i w przypadku gdy spółka dokonuje ogłoszeń również w innym piśmie, to należy dokonać tam też ogłoszenia (art. 166 par.1 pkt.9 KSH).

Do spraw formalnych likwidatorów należy zgłoszenie na formularzu NIP-8, do naczelnika właściwego dla spółki urzędu skarbowego zmianę jej firmy za pośrednictwem oznaczenia „w likwidacji.

Koniecznym też jest zamknięcie ksiąg rachunkowych, zgodnie z art. 12 ust. 2 pkt. 6 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 217) księgi rachunkowe zamyka się na dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości. Na ten dzień likwidatorzy mają obowiązek sporządzić bilans otwarcia likwidacji ( art. 281 KSH) i bilans ten składają zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia. Wszystkie składniki aktywów bilansu spółki w likwidacji powinny być przyjęte według ich realnej wartości zbycia. Zatwierdzone sprawozdanie należy przesłać drogą elektroniczna do KRS. Jeśli proces likwidacji trwa dłużej niż rok to likwidatorzy mają obowiązek przygotowywać i składać zgromadzeniu wspólników sprawozdanie ze swej działalności oraz sprawozdanie finansowe po upływie każdego roku obrotowego oraz wysyłać wraz z bilansem drogą elektroniczną do KRS.

Czynności likwidacyjne

Po uprawomocnieniu się wniosku o likwidację likwidatorzy przystępują do wykonywania czynności likwidacyjnych. Wobec tego zgodnie z wymogami prawa działają w granicach swoich kompetencji (art. 282 § 1, art. 283 KSH) i mają prawo prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki. Jednakże jakiekolwiek ograniczenia kompetencji likwidatorów nie mają skutku prawnego wobec osób trzecich wobec nich działają w dobrej wierze, a wszelkie czynności podjęte wobec nich uważa się za czynności likwidacyjne. W tym okresie likwidatorzy mają obowiązek zakończyć wszelkie sprawy dotyczące spółki w celu jej likwidacji, zatem ściągają jej wierzytelności, spłacają zobowiązania, kończą bieżące interesy i upłynniają majątek. W tym czasie spółka działa z dotychczasową nazwą, ale z dopiskiem “w likwidacji”. Nie podejmują żadnych nowych interesów, chyba, że jest to potrzebne do ukończenia spraw w toku. Wszelkie nieruchomości mogą być zbywane w drodze publicznej licytacji. Natomiast z wolnej ręki sprzedaży nieruchomości mogą dokonywać jedynie na mocy uchwały wspólników i po cenie nie niższej od uchwalonej przez wspólników.

Ważna uwaga regulująca relacje wewnętrzne w spółce - w stosunkach wewnętrznych spraw spółki w likwidacji, likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników.

Na likwidatorach ciąży również obowiązek zaspokojenia albo zabezpieczenia wierzycieli (art. 285 KSH), którzy się nie zgłosili swoich wierzytelności do spłaty, lub których wierzytelności nie są wymagalne albo są sporne, wówczas sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczenia takich wierzycieli, należy złożyć do depozytu sądowego. W przypadku pojawienia się nowych wierzycieli już po upływie terminu na zgłaszanie wierzytelności (287 par.1 KSH), przysługuje prawo żądania zaspokojenia swoich należności z majątku spółki jeszcze niepodzielonego.

Wspólnicy, którzy po upływie terminu określonego w art. 286 § 1 KSH otrzymali w dobrej wierze przypadającą na nich część majątku spółki, nie są obowiązani do jej zwrotu w celu pokrycia należności wierzycieli.

Podział majątku pozostałego po likwidacji, sporządzenie i złożenie sprawozdania likwidacyjnego oraz wniosku o wykreślenie spółki z rejestru

Po procesie likwidacji, choć rzadko to się zdarza, może pozostać majątek, który pozostaje do dyspozycji, podziału między wspólników, (art. 286 par. 1 KSH) czynność ta nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od daty ogłoszenia otwarcia likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Po upływie wskazanego czasu majątek ten dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów, chyba, że umowa spółki określa inne zasady podziału majątku. W tym celu zgromadzenie wspólników powinno zatwierdzić sprawozdanie finansowe na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli. Jest to sprawozdanie likwidacyjne, które likwidatorzy powinni złożyć w sądzie rejestrowym, z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru. Jeżeli zgromadzenie wspólników zwołane w celu zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego nie odbyło się z powodu braku kworum, likwidatorzy zobowiązani są do wykonania tej czynności, bez zatwierdzenia sprawozdania przez zgromadzenie wspólników, pozostawiając zatwierdzenie sądowi.

Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki po jej likwidacji są przechowywane we wskazanym miejscu przez likwidatorów lub sąd i mogą być dostępne dla osób mających interes prawny pod warunkiem posiadania stosownego upoważnienie z właściwego sądu.

Rozliczenie z urzędem skarbowym, obowiązki likwidatorów

Rozliczenia z US reguluje art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z przychodów kapitałowych, podatek od tych przychodów opłacany jest w formie zryczałtowanej, przy zastosowaniu stawki w wysokości 19%. Przy czym za przychody (Dz.U.2020 r. poz. 1426 ) z kapitałów pieniężnych uważa się dywidendy i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych faktycznie uzyskane z tego udziału, w tym również podział majątku likwidowanej osoby prawnej lub spółki. Wobec tego po podziale majątku spółka z o.o. ma obowiązek, jako płatnik, potrącenia i wpłaty na konto urzędu skarbowego podatku pobranego w związku z podziałem majątku pomiędzy wspólników. Zgodnie z przywołana ustawą dla osób fizycznych nie ma możliwości potrącenia kosztów uzyskania przychodu (art. 30a ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Ponadto (art. 290 KSH), o rozwiązaniu spółki likwidator albo syndyk zawiadamia właściwy urząd skarbowy, przekazując odpis sprawozdania likwidacyjnego.

Również spółka w likwidacji musi złożyć deklarację PIT-A8R oraz wniosek o wykreślenie jej z rejestru podatników VAT na formularzu VAT-Z jeśli była tym podatnikiem.

Ważne do sprawnego przeprowadzenia likwidacji spółki akty prawne:

Stanowisko Sądu Najwyższego dotyczące wykreślenia spółki z rejestru handlowego z dnia 18 grudnia 1996 r., I CKN 20/96, możliwe jest wykreślenie z rejestru handlowego spółki z o.o., jeżeli w wyniku przeprowadzonego i zakończonego zgodnie z art. 277 § 1 KSH postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to zostaną nie wypełnione zobowiązania ciążące na tej spółce.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 września 2007 r., III SA/Wa 740/07, postanowienia o wykreśleniu wpisu z rejestru zalicza się do postanowień rozstrzygających do co istoty sprawy, od których przysługuje środek odwoławczy. Stąd skutki prawne wywiera dopiero po uprawomocnieniu się (art. 363 par. 1, art. 365 oraz art. 694 par. 2 Kodeksu cywilnego).

Proces likwidacji spółki, oprócz tego, że trwa z uwagi na wymogi formalne minimum 7 miesięcy ( jeśli spółka nie posiada majątku) to jeszcze wymaga nie lada przygotowania i wiedzy w zakresie wymogów prawa, ekonomii i praktycznego zarządzania. Jest procesem wymagającym zaangażowania i determinacji w celu pogodzenia wewnętrznych spraw spółki, jej Interesariuszy z wymogami z formalnymi likwidacji.

Przygotował dr Ryszard Jan Pawłowski

Podstawy prawne:

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych ( tekst jednolity): Dz.U.2020 r. poz. 1526.

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jednolity): Dz. U. 2021 r. poz. 217.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa: Dz.U.2020 r. poz.1325.

Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jednolity): Dz.U.2021 r. poz. 112.

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity): Dz.U.2020 r. poz. 1426.

Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity): Dz.U.2020 r. poz. 1406.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie wydawania i rozpowszechniania Monitora Sądowego i Gospodarczego (tekst jednolity): Dz. U. z 2017 r. poz. 1957.

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 listopada 2014 r. w sprawie wzorów formularzy zgłoszeń identyfikacyjnych i zgłoszeń aktualizacyjnych oraz zgłoszeń w zakresie danych uzupełniających (tekst jednolity): Dz.U.2018 r. poz. 2496.

Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 5 kwietnia 2004 r. w sprawie wzorów dokumentów związanych z rejestracją podatników w zakresie podatku od towarów i usług (tekst jednolity) Dz.U. 55, poz. 539.