Prokura w Polsce i w Czechach, a składki na ubezpieczenie społeczne

Prokura w Polsce i w Czechach a składki na ubezpieczenie społeczne

Instytucja prokury istnieje w Polsce i Czechach. W Polsce jest szczególnym rodzajem udzielonego pełnomocnictwa uregulowana w Kodeksie cywilnym: Art. 1091-1098. Tam zawarte przepisy określają, iż „prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa”. Ponadto: „nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”. Ponadto prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Wobec powyższego prokurę mogą ustanowić tylko te podmioty, które podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego: spółki prawa handlowego i spółki kapitałowe. W pierwszym przypadku ustanowienie prokurenta następuje w drodze uchwały wspólników, a w spółkach kapitałowych uchwały zarządu.
W Czechach jest podobnie uregulowana w Kodeksie cywilnym tylko inaczej jest traktowana w kontekście podstawy do ubezpieczeń społecznych. W Czechach podstawą do ubezpieczenia jest własna działalność gospodarcza, udział w spółce jawnej lub komandytariusz w komandytowej oraz wszelka praca najemna wymieniona w par 3 ustawy o ubezpieczeniach.

Za pracę najemną uważa się:
- pracę na podstawie umowy o pracę,
- pracę na podstawie innych umów przewidzianych w Kodeksie pracy.

Wobec tego odprowadza się składki od wszystkich umów i z wynagrodzeń: członków spółdzielni, członków organów spółek, sędziów, parlamentarzystów, wybieranych organów samorządowych, rządu, prokurentów, likwidatorów, dyrektorów oddziałów zagranicznych spółek, menadżerów.
Ponadto na Słowacji są objęte składkami jeszcze osoby, które mają dochody z wynajmu. Wynajem tam jest traktowany jak działalność gospodarcza.
W przypadku prokury Kodeks Cywilny Czech (art. 59) określa ją jako umowę zlecenia, co skutkuje, że z takiej umowy odprowadza się składki na ubezpieczenie społeczne.
W Polsce z kolei pełnienie funkcji prokurenta nie stanowi podstawy do obowiązku ubezpieczeń, gdyż jest wykluczona z systemowego katalogu obejmującego stosunek pracy (art. 6 ustawy systemowej), który podlega obowiązkowi zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Prokura rozumiana jest jako stosunek organizacyjno-prawny osoby ze Spółką, który nie rodzi obowiązku ubezpieczeń, a w konsekwencji przychód z tytułu wynagrodzenia za pełnienie funkcji prokurenta spółki nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Jak zatem bronić się przed zapłaceniem składki w Czechach, gdy się jest prokurentem i gdzie przychód z prokury traktowany jest jak z pracy na umowę zlecenie w czeskiej spółce prawa handlowego lub spółce kapitałowej a pochodzi się z Polski?

Koniecznie należy nie dopuścić do powstania ryzyka potencjalnego zbiegu tytułów ubezpieczeń z różnych krajów, czyli uzyskać w ZUS-ie informację- zaświadczenie A1 jeśli posiada stałe miejsce zamieszkania w Polsce, taki dokument otrzyma bez problemu. Należy mieć również na uwadze, że ZUS wydaje decyzję bazując na dyrektywie, która jasno określa priorytet właściwego ubezpieczenia. Ustalenie ustawodawstwa właściwego (A1) jest wydawane tylko na rok do przodu, ale jego ważność zanika w chwili zmiany jakiejkolwiek okoliczności (np. zmiany umowy, zmiany pracodawcy, czy kolejnego tytułu ubezpieczenia).
Konkludując w takiej sytuacji A1 ustala właściwość polską, a przedmiotowe wynagrodzenie podlega składkom zgodnie z polskimi przepisami, w których to wynagrodzenie z tytułu prokury nie rodzi konieczności odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne.

Przygotował
dr Ryszard Pawłowski